Koku ve tat alma, kimyasal algılama sistemimize aittir. Koku hücreleri dış dünyadaki kokular tarafından uyarılır ve bu hücreler burun içini kaplamış olan epitelyum dokunun üstünde bulunur. Tat hücreleri ise ağzın ve boğazın tat tomurcuklarının içindedir. Bu hücreler nesnelerin tat bilgisini beyine gönderir. Kimyasal duyu algaçlarımız kokuları ve tatları algılamamızı sağlar. Kısacası bu duyularımız aslında beynimizle bağlantılıdır. Koku ve tat alma duyuları en iyi 30 ila 60 yaş arasında çalışır, 60 yaşından itibaren bu duyularda azalma başlar.

 Koku ve tat alma duyusundaki bozukluklar sadece yaşam kalitesini etkilemez aynı zamanda kişinin tehlikeli durumları algılayabilmesini ve bu durumlara karşı koyabilmesini de engeller. Örneğin; gaz kaçağı ya da zehirli dumanlar, ateş gibi tehlikeler algılanmayabilir. Ayrıca farkına varmadan bozuk yiyecek tüketilmesi durumunda gıda zehirlenmesine de sebep olabilir. 

 Tat bozuklukları yenilen gıdadan tat almamaya sebep olduğu için kişi zamanla yemek yemek istemeyebilir. Bu durumda yetersiz beslenmenin sebep olacağı birçok hastalığa da davetiye çıkarılmış olur. Yetersiz beslenmeye bağlı olarak da bağışıklık sistemi zayıflar ve hastalıklara karşı direnç düşer.

Koku alma duyusunun bozulması hiposmi, tat alma duyusunun bozulması ise hipogezi denir.

Koku Ve Tat Alma Bozukluğuna Yol Açan Durumlar Nelerdir?

Spesifik anozmi, doğuştan meydana gelen koku ve tat alma bozukluklarına denilmektedir. Sonradan kazanılan koku ve tat alma bozuklukları ise bazı nedenlere bağlı olarak gelişebiliyor.

Bu nedenler şunlardır;

• Yaşlanma
• Soğuk algınlığı, grip, alerji, sinüs enfeksiyonu
• Tükürük bezi hastalığı
• Nazal polipler
• Beyin sarsıntısı veya kafa travması, yaralanmalar
• Demans veya Alzheimer hastalığı
• Şizofreni 
• Diş çürüğü, diş veya ağız sorunları
• Kuru ağız
• Vitamin eksikliği ve kötü beslenme
• Uyuşturucu kullanımı ve sigara kullanımı
• Baş veya boyun bölgesinde radyasyon tedavisi
• Yüz felci
• Mulipl Skleroz
• Kafa tabanı tümörleri
• Baş veya boyun kanseri için radyoterapiye maruz kalma
• Hormon değişiklikleri
• Bazı ilaçlar
• Bazı kimyasallara maruz kalma
• Tansiyon
• Covid 19

Bunlar dışında bazı hastalıklar sonucu koku alma ve tat alma duyusu kısmen ya da tamamen zarar görebilir. Bu durumlarda da tat bozuklukları ve koku alma bozuklukları ortaya çıkar. Bu hastalıklarla tadı ve kokusu güzel olan yiyecekler ya da şeylerden kötü bir koku duyumsayabilirsiniz ya da tadı size kötü gelebilir. Koku ve tat alma bozuklukları hayati öneme sahip olmasa da kişinin yaşam kalitesini düşürür. Sadece yaşam kalitesini düşürmekle kalmaz bazı durumlarda da hastalık habercisi olabilir. Bu durumda vakit kaybetmeden uzman bir doktora danışmanız gerekmektedir.

Tat ve koku bozuklukları bazen sonradan olmaz kişiler doğuştan bu bozukluklar ile doğabilirler. Bu duruma spesifik anozmi denir. Ancak bu bozuklukların belirtileri her zaman ortaya çıkmayabilir. Bazı durumlarda ise tat ve koku alma bozuklukları ilerleyebilmektedir ya da bazı hastalıklar sonucu ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlar şunlardır:

Sıkça görülen koku ve tat alma bozuklukları şunlardır:

Hiposmi: Koku alma yeteneğinin azalmasıdır.

Anosmi: Koku alma duyusunun kaybıdır.

Hipogeusia: Tatlı, acı, tuzlu veya ekşi şeylerin tadını yeteneğinin azalmasıdır.

Ageusia: Tat alma duyusunun kaybıdır.

Koku Ve Tat Bozukluklarının Belirtileri Nelerdir?

Bu rahatsızlığın belirtileri genelde ekşi, acı, tatlı, tuzlu gibi tatları alma yeteneğinin kısmen ya da tamamen kaybolmasıdır. Ayrıca koklama ve koku alma yeteneğinin de aynı şekilde kısmen ya da tamamen kaybedilmesidir. Bu gibi durumlarda kişiler yediklerinden, içtiklerinden ve gezdiklerinden tat ve koku alamamaya başlamaktadır. 

Koku Ve Tat Alma Bozukluklarında Tanı Yöntemleri

Koku ve tat bozukluklarının tespiti için doktor önce fiziksel muayene yapar ve tıbbi verilerinizi inceler. Bu verileri ise scratch ve sniff testleri ile farklı kimyasalların tat ve kokularını karşılaştırarak ve bir kimyasalın en düşük mukavemetini ölçerek toplayabilir. Ayrıca yudumla, tükürme ve durulama testleri ile kimyasallar dilin belirli bölgelerine uygulanılarak da muayene yapılabilir.

Koku alma bozukluklarında tanı için subjektif ve objektif yöntem kullanılır. Subjektif testlerde kişi baz alınırken objektif testler daha bilimseldir ve kesindir. Tat ve koku alma bozukluklarında sekizli test ve kırklı test kullanılır. Sekizli test hangi kokuyu, ne seviyede aldığını ve bunları birbirinden ayırt etme derecelerine dayanır. Kırklı testte ise 40 farklı koku test edilir ve her koku testinin ardından bir süre beklenir. Bu test sekizli teste göre biraz daha uzun sürebilir. Bunlar dışında doktorunuz MR, endoskopi ya da bilgisayarlı tomografi testleri isteyebilir.

Koku Ve Tat Alma Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Koku ve tat alma bozukluklarının tedavisi için öncelikle altta yatan sebepler ya da hastalıklar tedavi edilmelidir. Koku ve tat bozukluklarında tedavi şeklini doktor hastanın yaşına göre ve genel sağlık muayenesi ile tıbbi verilere göre belirler. Bu durumları sırasıyla hastalığın hangi seviyede olduğu, doktor tarafından belirlenen ve kullanılması gereken ilaçlarla hastalığın tahmini süresi takip eder.

Tedavi seçeneği olarak doktorunuz sigarayı bırakmanızı ya da hastalığa sebep olan ilaçların değiştirilmesini ya da kullanılmasının bırakılmasını isteyebilir. Hastalığa sebep olan tıbbi bir durum ya da sebep varsa öncelikle bu sorunu ortadan kaldırır. Tat ve koku bozukluğuna sebep olan tıkanıklık varsa bu tıkanıklığı cerrahi operasyonla temizler. Eğer bu bozukluğuna sigara, alkol ya da uyarıcı başka maddeler sebep oluyorsa bu durumda sizden bu ürünleri bırakmanızı isteyebilir.

Hastanın burun eti varsa burun eti operasyonla alınmalıdır ki koku kanalları açılsın. Bu operasyonla hasta koku duyusunu geri kazanırsa sorun yoktur ancak geri kazanmazsa hastaya ilaçla müdahale gerekebilir.

Yapılan tedavilere rağmen hastanın koku ve tat bozukları tedavi edilmezse hastaya koku alma egzersizleri yaptırılabilir. Bu egzersizleri hasta her gün belli aralıklarla çalışmalıdır.

Koku ve tat alma bozuklukları enfeksiyon sonucu oluşmuşsa enfeksiyon ortadan kalktıktan sonra bu bozukluklar iyileşecektir.

Ayrıca koku ve tat alma bozukluklarının tedavisi için şu yöntemlerde kullanılabilir:

-Alerji veya burun akıntısı gideren ilaçlar

-Ağız kuruluğunu önleyen ilaçlar

-Poliplerin ve tümörlerin cerrahi müdahaleyle temizlenmesi

-Hastalıklı ve çürük dişlerin onarılması

-Uyuşturucu, alkol ve sigara gibi alışkanlıkları bırakmak.

Koku e tat alma bozukluklarının teşhisi, tanı ve tedavi süreçlerinin tamamını uzman görüşleriyle deneyimlemek için sizleri merkezimize bekliyoruz.